दोहोरो नागरिकता आखिर केका लागि
-वाचस्पति रेग्मी
आज कता-कता राष्ट्रियताको भावना पलायर आयो । राष्ट्रियता शब्दमा होइन काममा हो जस्तो अनुभव भएर आयो । गत वर्ष रवीन्द्र मिश्र बेलायत आएर हेल्प नेपाल नेटवर्क
भन्ने संस्थाद्वारा नेपालमा सेवा गर्न संस्था र विदेशमा रहेका नेपालीहरुबाट १० करोड अक्षय कोष खडा गर्ने उद्देश्यले कार्यक्रम सञ्चालन गर्नु भयो र विदेशमा बस्ने नेपालीले स्वःस्फूर्त तरिकाले लाख लाख नगद दिएर सहयोग गरे । किन त ? आखिर मातृभूमिकै लागि त हो । नेपाल आमाकै लागि त हो । सलाम छ, रवीन्द्र मिश्रजीलाई जसले राष्ट्रियताका लागि ठूलो पहल गर्नु भएको छ । आखिर राष्ट्रियता कहाँ छ त ? नेपालमा भएको कानुन लागू गर्न नसकेको त हो नि ! कानुन कार्यान्वयन गर्न नसकेर अस्तव्यस्त भएकै त हो नि ! राष्ट्रियता कुण्ड कुण्ड पानी मुण्ड मुण्ड बुद्धि हुनु हुँदैन । सरकारको एउटै नीति, एउटै कार्यक्रम, एउटै बोली र कार्यान्वयन हुनु जसरी छ । सरकारले विदेश बस्नेका लागि बनाएको नीति के त ? नागरिकता ऐन २०२० दफाले दिएको परिभाषा यही नै त हो नि ! आखिर जनआन्दोलन किन भयो ? पञ्चायतविरुद्ध । जनताको हक अधिकारकै लागि त हो नि ! समय सापेक्ष परिवर्तन र विकासको फल खानकै लागि त हो नि ! हैन र कि कसो ?
माओवादी जनयुद्ध भयो । कालरात्रीहरु आए, गए । देशमा राम्रो हुन्छ भनेर सबैले आशा गरेकै त हो नि । अर्को आन्दोलन भयो । राजा गए, नारायण हिटी खाली भयो । लोकतान्त्रिक गणतन्त्र आयो । सत्ता जनताको हात आयो । आखिर खै के आयो त जनताका लागि ? यदि जनताको लोकतान्त्रिक गणतन्त्र आएको भए संसद्मा जानु पर्यो । विचार विमर्स, छलफल गर्नु पर्यो । सबैलाई यो दोहोरो नागरिकता सही वा गलत, दिँदा फाइदा वा बेफाइदा भनेर पहिचान गर्नु पर्यो नि ! आखिर रिस उठेकै भरमा, विदेश गयो भनेकै भरमा मिचाहा कुरा, हेपाहा प्रवृत्ति गर्ने हो भने आखिर दोहोरो नागरिकता एउटा कागज मात्रै त हो नि ! मान्नेलाई कानुन नमान्नेलाई रत्नपार्कमा लगेर विरोध गरेर जलाउने कागज हैन र ! यहाँ व्यक्तिको विरोध आवश्यक छैन । जो-जो गृहमन्त्री हुनु भएको छ, उहाँहरुलाई नागरिकता कानुन थाहा भएकाले विदेशमा नागरिकता पाएको व्यक्ति स्वःत विदेशी हुने हुँदा विदेशमा बस्ने नेपालीलाई दोहोरो नागरिकताको सम्भावना छैन भनेर भाषण ठोक्नु भयो । उहाँहरुले वास्तवमै राष्ट्रियताको कुरा गर्नु भयो किनकि त्यो नेपालको कानुनमा भएर नै त बोल्नु भयो । तर नेपालको कानुनमा एउटा कुरा छ, काम अर्को भैरहेको छ, हैन र ?
पार्टीको घोषणापत्रमा दोहोरो नागरिकता भनेर निर्वाचन जितिएको छ तर निर्वाचन जितेपछि खोलो तर्यो लौरो बिस्र्यो भएको छ । ६०१ जना सांसद हुने संविधानसभा छ तर २६ जना मनोनित गर्ने व्यवस्था हुँदा हुँदै संसदको अधिवेशन २६ जना बिना नै अन्त्य गरिएको छ र १ वर्षभित्र संविधान बनाउने जुन लक्ष्य छ त्यो ६ महिनासम्म २६ जना सांसद बिनाको संसद् बसेर छलफल बहस भएको छ । के वैधानिक संसद् चलिरहेको छ । खै हाम्रो राष्ट्राध्यक्ष राष्ट्रपति कहाँ हुनुहुन्छ, खै हाम्रा कार्यकारी प्रधानमन्त्री के गर्दै हुनुहुन्छ ? जिम्मेवार पार्टीका अध्यक्षहरु कहाँ कुन कुरामा व्यस्त हुनुहुन्छ ? शायद कुर्चिको खेलमा जोड घटाउमा व्यस्त हुनुहुन्छ । संसदको गरिमा र समय ख्याल गर्नुपर्ने विद्यायिका संसद् नै अपूर्ण हुन्छ भने हाम्रा लक्ष्यहरु, हाम्रा सम्भावनाहरु पूरा होला त ! हामी तिर्खाएको काकाकूलसरह अधिकारको लागि पुकार गरिरहने र पुकार सुन्ने नेताहरु कान नभएको बहिरासरह हुने हो भने हाम्रो राष्ट्रियता कसरी बच्ला ? हाम्रो उन्नति कसरी होला ? भर्खरै एनआरएनको अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन नेपालमा भयो । नेपालमा लगानी गर्ने ठूला-ठूला कुरा भयो । लगानीका लागि टास्क फोर्सहरु पनि गठन भए, काम भए, लगानी भए, लगानी हुँदैछ । आखिर यो लगानी केका लागि त ! नेपाली भएर जन्मेर नेपाली नै भएका कारण मातृभूमिको निकासकै लागि सहयोग त हो । दिनै पर्ने के नै छ र दोहोरो नागरिकतामा । नेपाल पि|mमा बस्न पाउने अधिकार, नेपालमा भएको सम्पत्ति नेपालीसरह किनबेच गर्न पाउने अधिकार मात्र्रै त हो नि ! प्रधानमन्त्री दिनु पर्ने, राष्ट्रपति दिनैपर्ने र देश बेचेर विदेश लैजान दिने त होइन नि ! बरु नदिएको खण्डमा सम्पत्ति बेचेर कुबाटोबाट नेपालको सम्पत्ति विदेश लैजान सक्छन् । यो १ जना २ जनालाई दिन्न भनेर रोक्ने समस्या होइन । यो राष्ट्रिय समस्या हो । यसको समाधान वृहत् राजनैतिक छलफल र सम्मेलनहरुबाट नेपाली पहिचान बचाउन पर्ने हो । विश्वमा इतिहास खोजिएको छ, को कहाँबाट आयो, कसरी आयो भनेर । हामी सबै हाम्रो पहिचान मेटाउँदैछौं फर्केला भनेर । आखिर पहिचान केका लागि ? नेपाल चिनाउनका लागि नै हो । बेलायत सरकारले नेपाली योग्य देखेर डा. सूर्य सुवेदी नेपाल फर्के भने देश सबै बिगार्लान् त ? बरु सूर्य सुवेदी जस्ता व्यक्तिहरु नेपाल फर्के भने राष्ट्रियता कसरी बचाउने, देश कसरी बनाउने, नागरिकको अनुशासन कस्तो हुनुपर्छ भनेर सिकाउने काम पो हुन्छ । परराष्ट्रमन्त्री बनेर विदेशी लगानी भित्रयाउनेछन् र विदेश नीति असल बनाउने छन् । हो, यही कुराको डर छ नेपालमा विदेश बसेको नेपाल पस्यो भने, नेपाल आयो भने- नेपाल नै कब्जा गर्छ भनेर । यो कुरा सरासर गलत छ । अमेरिकाले नेपाली प्रतिभालाई सांसदको टिकट दिएको छ । बेलायतले न्यायाधीश नियुक्ति गरेको छ, अस्ट्रेलियाले कानुन व्यवसायी नियुक्ति गरेको छ भने ती योग्य व्यक्तिहरुलाई देश र्फकन आहृवान गरे नेपाल बन्दथ्यो नि ! आखिर देशमा बसेका आमा, नेता र नागरिकहरुले गरेर हुने भए किन नगरेको र किन नभएको त ! आखिर विदेश बसेका नेपाल देश र्फकंदा सबै देश सक्ने हो र ? आखिर यौटा भाग, आफूले जानेको असल सीप प्रयोग गरेर देशको विकासमा अनुभवको प्रयोग गर्ने नै त हो !
एक जना डिभी परेको नेपालीको बारेमा, एउटा हङकङ आइडी पाएको नेपालीको बारेमा एउटा बि्रटिस गोर्खा आर्मी भएको नेपालीले युके बस्न पाउने अधिकार बारेमा एउटा राजनैतिक पीडित भएर शरणार्थी वा मानवअधिकार संरक्षणका लागि पिआर पाएको नेपालीको लागि मात्रै यो कुरा गरिएको हो भने त्यो कुरा कीमार्थ नेपालको हितमा छैन । २०० वर्षदेखि बेलायतमा सेना भएर रहेका तमाम नेपाली बि्रटीस गोर्खाहरुको बलिदान भुलेर बेलयती आइएलआर पायो, बि्रटिस नागरिकता र बि्रटीस पासपोर्ट पायो भनेर दोहोरो नागरिकता पाउँदैन भनेर गलहत्याइयो भने नेपालमा शान्ति स्थापना कीमार्थ हुने छैन । त्यही बि्रटीस सेना हङकङमा जन्मिएको भनेर जारी गरिएको छ । यो शब्दले कानुनलाई सम्बोधन गरेको छैन । हरेक नेपालीले कमाएको आफ्नो हिस्सा विदेशबाट आˆनो देशमा बढी भन्दा बढी पुर्याएर देशको अर्थतन्त्रलाई ठूलो टेवा पुर्याएको छ । यो कुरा भुलेर दोहोरो नागरिकता विषयमा सबैमा समान धारणाको विकास गर्न सकिएन भने हाम्रो संविधान अपूरो रहनेछ । हाम्रो संविधान जारी भएकै दिन माइतीघर मण्डला, रत्नपार्कको चोकमा र देशका सबै शहरमा किताब भनेर जल्नेछ । कानुन भनेर मान्ने गरी सबै जनताको अधिकारले सुसज्जित संविधान बन्नु पर्ने आजको आवश्यकता हो । निदाएर सुतेको मान्छेलाई समस्या पर्दा उठाउन सकिन्छ तर निदाएको भान गरेर सुतेको मान्छेलाई कीमार्थ उठाउन सकिँदैन । त्यसले निद्रामा रहिरहेको नक्कल गरिरहने छ । हामी हाम्रो पहिचानलाई जीवित राखौँला तर नेपाली बि्रटीस भनेर लेखिएको बि्रटीस पासपोर्टमा हाम्रो पहिचान रहे जस्तै हामी कहिल्यै बि्रटीस हुने छैनौँ । हामी सधैँ नेपाली पहिचानमै रहने छौँ विश्वका कुनै कुनामा रहे पनि । यहाँनेर गणेशमान सिंह जस्ता स्वाभिमानी नेताको उदाहरण प्रस्तुत गर्नु सान्दर्भिक ठान्दछु । २००७ सालको क्रान्ति गरेर राणाका विरुद्ध पञ्चायती शासनका विरुद्ध र जेलनेल खाए तर २०४७ को संविधान बनाउन आˆनो प्रधानमन्त्री बन्ने पालो आउँदा कृष्णप्रसाद भट्टराईलाई दिए । तर तिनै प्रजातान्त्रिक सेनानीले पनि प्रजातन्त्र स्थापना भए पनि आत्मसम्मान नपाएको देश नेपाल हो । गणेशमानकै शब्दमा भन्ने हो भने व्यक्तिमा स्वार्थ भावना भएपछि निःस्वार्थीहरुको दिन अन्धकार हुन्छ भन्थे आज म प्रजातन्त्रको सेनानी भए पनि म पार्टी र पार्टीका नेताहरुको व्यवहारबाट अपमानित भएको छु । प्रजातन्त्र भनेको सबैलाई समान हो भन्ने कुरा आज झुट्टा सावित भएको दुःखेसो व्यक्त गरे जस्तै प्रजातन्त्रका सेनानीको त सम्मान नभएको देश के दोहोरो नागरिकताबाट आजका हिमायति नेताले एक पटकको नेपाली सधैँको नेपाली भनेर सम्मान गर्लान र ! सबै नेपालीलाई चेतना भया ।
Suorse:
